TARIMDA VERİ YOKSA ADALET DE YOKTUR
→ Veri olmayan yerde doğru destek olmaz, doğru destek olmazsa üretim de ayakta kalmaz
Tarımda adalet, yalnızca iyi niyetle kurulmaz. Adalet, doğru ölçümle kurulur. Bugün tarım politikalarının en kritik kırılma noktası, desteklerin miktarı ya da sayısı değil, desteğin doğru yere gidip gitmediğidir. Çünkü veri yoksa hedefleme yoktur, hedefleme yoksa sonuç yoktur. Tarım savunuculuğu burada net bir ilke koyar. Veri olmayan yerde adalet de yoktur.
Birinci sorun, desteklerin çoğu zaman hedefe ulaşmamasıdır. Aynı destek kalemi farklı üretim koşullarında, farklı maliyet yapılarında ve farklı verimlilik düzeylerinde aynı etkiyi üretmez. Bir bölgede destek üretimi ayakta tutarken, başka bir bölgede maliyet baskısını dahi karşılamayabilir. Hatta daha da önemlisi, desteğin gerçekten üretime mi, yoksa aracılı maliyetlere mi gittiği çoğu zaman görülemez. Bu görünmezlik, kamunun kaynak verimliliğini düşürür, üreticide güven kaybı yaratır, kamuoyunda da desteklerin etkisiz olduğu algısını güçlendirir.
İkinci sorun, parsel bazlı verim farklarının görünmez kalmasıdır. Aynı ilçede, hatta aynı köyde iki parselin verimi, su erişimi, toprak yapısı ve yönetim pratiği nedeniyle dramatik biçimde farklılaşabilir. Bu farklar kayıt altına alınmadığında, destekler gerçek ihtiyaca göre değil, ortalamalara göre tasarlanır. Ortalama ile yönetilen tarım, güçlü olanı daha güçlü yapar, kırılgan olanı daha kırılgan hale getirir. Bu da hem üretim dengesini bozar hem kırsal gelir adaletini aşındırır.
Üçüncü sorun, yanlış ürün desenlerinin tekrar tekrar üretilmesidir. Veri eksikliği, hangi ürünün nerede, ne kadar ve hangi maliyetle üretildiğini netleştiremez. Pazar sinyali ile üretim kararı arasındaki bağ koptuğunda, bazı ürünlerde yığılma, bazı ürünlerde açık oluşur. Sonuçta çiftçi fiyat dalgalanmasıyla karşılaşır, kamu dönemsel müdahalelere zorlanır, ithalat baskısı artar. Bu döngü, verinin olmadığı yerde planlamanın da olamayacağını ispatlar.
Çözüm paketi, basit bir dijitalleşme söylemi değildir. Çözüm, parsel bazlı dijital üretim ve maliyet kayıt sistemidir. Bu sistem, her parselde üretim kararını, kullanılan girdileri, su ve enerji tüketimini, verimi ve satış kanalını kayıt altına alır. Böylece destek, “kimlik” üzerinden değil, performans, ihtiyaç ve risk üzerinden hedeflenir. Üretici neyi neden aldığını bilir, kamu hangi desteğin hangi sonucu ürettiğini ölçer, toplum kaynakların adil ve etkili kullanıldığını görür.
Bu sistemin en kritik çıktısı şudur. Destekler, maliyeti körlemesine artıran bir alışkanlık olmaktan çıkar, verimliliği ve dayanıklılığı yükselten bir araca dönüşür. Ayrıca pazar yönetişimi için gerekli temel altyapı da oluşur. Ürün deseni veriye göre şekillenir, su ve toprak yönetimi parsel gerçekliğine oturur, erken uyarı mekanizmaları çalışır.
Sonuç nettir. Tarımda adalet, söylemle değil veriyle kurulur. Veri yoksa adalet yoktur, adalet yoksa üretici kalmaz, üretici kalmazsa gıda güvenliği kalmaz. Bu yüzden veriyi bir teknoloji başlığı değil, tarımın yeni anayasal zemini gibi düşünmek zorundayız.
İsterseniz şimdi aynı formatta bu makaleye uygun yatay görseli de üreteyim, orta kompozisyonda parsel haritası, NDVI katmanı, maliyet paneli, destek hedefleme ekranı ve “adalet” vurgusunu taşıyan veri akışı tasarlayacağım.
0 Yorumlar